Đầu tháng 8 vừa qua, triển lãm tranh “Những cuộc gặp gỡ định mệnh: Trần Phúc Duyên” đã được tổ chức trong không gian triển lãm nghệ thuật rộng 600m2 tại Bảo tàng Quang San, TP.HCM.
Họa sĩ Duyên sinh ra ở huyện Phú Xuyên – quê cha, còn quê gốc của mẹ ông ở làng Bạch Mai, Hà Nội. Ông là thành viên khóa cuối cùng của Trường Mỹ thuật Đông Dương (nay là Đại học Mỹ thuật Việt Nam), chuyên ngành sơn mài. Và cho đến cuối cuộc đời, họa sĩ vẫn dành tình yêu chung thủy với dòng tranh truyền thống của quê hương.
Chân dung họa sĩ Trần Phúc Duyên (1923 – 1993)
Sau khi trường đóng cửa năm 1945, họa sĩ mở xưởng vẽ ở Hà Nội. Năm 1950, ba tác phẩm sơn mài của ông, trong đó có bức tranh sơn mài sáu tấm vẽ chùa Thầy (Hà Nội), đã được gửi đến Vatican để làm quà tặng cho Giáo hoàng Pius XII. Cho đến này, tác phẩm tranh sơn mài kinh điển này vẫn được lưu giữ trong Bảo tàng Vatican.
Trong thời gian ở Việt Nam, ông chủ yếu sáng tác nghệ thuật hội họa ở Hà Nội và có triển lãm tranh đầu tiên ở Sài Gòn vào năm 1952. Cuối năm 1954, ông sang Pháp. Họa sĩ thực tập tại xưởng của Jean Souverbie, Trường Mỹ thuật Paris và có triển lãm tranh đầu tiên ngoài phạm vi Việt Nam ở Nice vào năm 1961. Trong bảy năm tiếp theo, Trần Phúc Duyên tổ chức tám triển lãm tranh cá nhân ở Tây Ban Nha, Pháp và Thụy Sĩ. Cuối năm 1968, ông chuyển đến Thụy Sĩ, nơi ông sống cho đến khi qua đời. Trong thời gian này, họa sĩ sơn mài còn tổ chức thêm 13 triển lãm cá nhân ở Thụy Sĩ, Pháp và Canada.
Họa sĩ Duyên bên tác phẩm sơn mài dành tặng cho Giáo hàng
Trong gia tài nghệ thuật đồ sộ của mình, họa sĩ chỉ sáng tác khoảng 20 bức tranh sơn mài mô tả phong cảnh châu Âu, còn lại phản ánh phong cảnh, tĩnh vật và con người Việt Nam. Từ năm 1980, Trần Phúc Duyên ít vẽ tranh khổ lớn theo phong cách sơn mài truyền thống mà chuyển sang vẽ tranh quy mô nhỏ với nét cọ mực, nghệ thuật Thiền và tranh trừu tượng. Những năm cuối đời, ông tu tập tại nhà nên các tác phẩm của ông lại thấm đẫm chất thiền.
“Mọi thứ trong tranh Trần Phúc Duyên đều được xử lý để nhường chỗ cho sự tĩnh lặng, mơ mộng và thiền định. Kỹ thuật của họa sĩ đã vượt qua ngoài sự biểu hiện thông thường mà đi sâu vào phía bên trong thiền định của đối tượng. Chính vì vậy, những bức tranh sơn mài cuối cùng của ông đã hoàn thành một cách hoàn hảo. Sau khi rời quê hương, họa sĩ dường như đã tìm được đất nước của riêng mình”, nhà phê bình Jean-Claude Piguet nói tại triển lãm tranh cá nhân của Trần Phúc Duyên ở Thụy Sĩ năm 1983.
Xem thêm phần 2 tại đây
Nguồn: Hanoi-born painter's artwork returns from Europe | hanoitimes.vn
Biên dịch: Minh Hậu
Biên tập: Thu Huyền