Rất ít quốc gia ở Châu Phi có thể trở thành người dẫn đầu trong lĩnh vực nghệ thuật đương đại như Nigeria. Vào năm 2024, khi Châu Phi đặt mục tiêu ngăn chặn tình trạng thiếu đại diện kéo dài hàng thập kỷ tại triển lãm nghệ thuật Venice Biennale, mọi con mắt sẽ đổ dồn vào quốc gia Tây Phi này với gian hàng quốc gia lần thứ hai đầy tham vọng, cùng với những quốc gia lần đầu tiên tham dự bao gồm Benin và Maroc. Sự hiện diện của những quốc gia chân ướt chân ráo này được ca ngợi là “một cột mốc quan trọng của lục địa”.
(Ảnh chụp từ trên cao của Hibiscus Rising, một tác phẩm điêu khắc cao 9,5m của nghệ sĩ người Anh gốc Nigeria Yinka Shonibare, được trưng bày ở Leeds, được sáng tác hưởng ứng năm văn hóa ở thành phố này năm 2023. Ảnh: Danny Lawson/PA)
Aindrea Emelife, 29 tuổi, giám tuyển tại gian hàng nghệ thuật của Nigeria, rất coi trọng trọng trách lần này của cô. “Điều đó cực kỳ quan trọng – đối với Nigeria, đối với Châu Phi. Tôi cảm thấy như chúng ta đang ở đỉnh cao của một điều gì đó - về mặt chính trị và văn hóa,” Emelife nói, đồng thời hứa hẹn rằng gian hàng sẽ “nắm bắt những điều bất ngờ”, “cho thấy chúng tôi là ai” và “rũ bỏ những định kiến hạn hẹp”.
(Aindrea Emelife, giám tuyển của không gian nghệ thuật của Nigeria tại Venice Biennale 2024. Ảnh: The Guardian)
Sunshine Alaibe, giám đốc sáng tạo của Art Report Africa, một trung tâm văn hóa và nghệ thuật thị giác ở Nigeria, cho biết các nghệ sĩ, nhà thiết kế và nhà làm phim từ lục địa này đang hừng hực trên con đường của họ bước lên sân khấu toàn cầu. Bà nói, các sự kiện như Art X Lagos (Nigeria), Dak'art (Senegal), 1-54 Marrakesh (Morocco) và Investec Cape Town Art Fair (Nam Phi) “đang mở rộng tư duy của những người tham gia vào thị trường nghệ thuật”.
Azu Nwagbogu, người phụ trách gian hàng của Benin người Nigeria, cho biết: “Sự tham gia đồng thời của Benin và Maroc, hai quốc gia có lịch sử nghệ thuật phong phú, đánh dấu một cột mốc quan trọng đối với lục địa này.
Ông cho biết thêm: “Chính sách biên giới mở, miễn thị thực đặc biệt của Benin, một điều hiếm thấy ở lục địa này, đã tạo ra một thời kỳ phục hưng văn hóa cho châu Phi”. “Quốc gia này, dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Patrice Talon, đang đi đầu trong một phong trào đầy tham vọng, đảm nhận vai trò lãnh đạo việc định hình bối cảnh văn hóa và nghệ thuật trên khắp lục địa.”
Emelife đã tập hợp một đội hình ấn tượng cho gian hàng của Nigeria, bao gồm nghệ sĩ người Anh gốc Nigeria Yinka Shonibare và nghệ sĩ thị giác người Mỹ gốc Nigeria Toyin Ojih Odutola, cũng như “ngôi sao nghệ thuật thế giới đang lên” Precious Okoyomon, và nghệ sĩ Ndidi Dike sinh ra ở London và hiện đang sinh sống tại Nigeria.
“Trong tất cả các khía cạnh của văn hóa, từ sự bùng nổ của phim Nollywood, đến sự thống trị toàn cầu của Afrobeats, từ sự tham gia của các nghệ sĩ người Nigeria, đến các thử nghiệm ẩm thực của chúng tôi trên phạm vi quốc tế và tất nhiên, một điểm nhấn sự tập trung của toàn thế giới và sự nhiệt tình đối với nghệ thuật đương đại, Nigeria đang bùng nổ bởi vì theo nhiều cách như đã kể trên, những người sáng tạo đang nhìn lại bản thân mình và tưởng tượng về một tương lai,” Emelife nói. “Chúng tôi đang nỗ lực đi ngược lại những gì mà dự án thuộc địa đã cố gắng thực hiện – tách chúng tôi ra khỏi nền văn hóa của chúng tôi. Thay vào đó, chúng tôi đón nhận, hình dung lại và mang nghệ thuật châu Phi đến với thế giới”.
Chủ đề của gian hàng là Trí tưởng tượng của Nigeria bởi vì, Emelife nói, “trí tưởng tượng là công cụ giải phóng màu mỡ và mạnh mẽ nhất mà chúng ta sở hữu”.
“Gian trưng bày nghệ thuật của Nigeria đưa người xem hướng tới một tương lai lạc quan nhờ làn gió lịch sử - một quá khứ lạc quan, một hiện tại đầy bất an và hình ảnh về một quốc gia Nigeria và con người Nigeria sống trong nhiều người trong số chúng ta”.
Phiên bản thứ 60 của Venice Biennale, sẽ diễn ra từ ngày 20 tháng 4 đến ngày 24 tháng 11, được dẫn dắt bởi Adriano Pedrosa, giám tuyển người Brazil đồng thời là giám đốc Bảo tàng Nghệ thuật São Paulo. Sự kiện này gợi lên khái niệm không có ranh giới, “một thế giới đầy rẫy những cuộc khủng hoảng liên quan đến sự di chuyển và tồn tại của người dân giữa các quốc gia”.
Vương quốc Anh sẽ được đại diện bởi nghệ sĩ và nhà làm phim gốc Ghana John Akomfrah, người đã chuyển đến Anh khi mới 4 tuổi.
Gian hàng nghệ thuật của Benin sẽ có sự góp mặt của bốn nghệ sĩ – Mofouli Bello, Chloé Quenum, Ishola Akpo và Romuald Hazoumé, những người sẽ đề cập đến chủ đề Mọi thứ quý giá đều dễ vỡ. Chủ đề này đem đến một lăng kính để qua đó chúng ta có thể hiểu về các sự kiện lịch sử bi thảm, chẳng hạn như buôn bán nô lệ xuyên Đại Tây Dương và sự phản kháng dũng cảm chống lại thảm hoạ này.
(Để nhìn thấy Trái đất trước ngày tận thế, tác phẩm sắp đặt của Precious Okoyomon tại Venice Biennale 2022. Ảnh: David Levene/The Guardian)
Chủ đề bao trùm của sự kiện này liên quan đến việc giải quyết các vấn đề cấp bách của thời đại của chúng ta: sinh thái, biến đổi khí hậu, mất đa dạng sinh học, và học hỏi từ thiên nhiên và tổ tiên của chúng ta để vượt qua những thách thức của thế kỷ 21”.
Nguồn: https://www.theguardian.com/global-development/2023/dec/26/african-art-venice-biennale
Biên dịch: Huyền Trịnh