Caribbean không nằm quá xa Miami, thậm chí hương vị của vùng đất này còn thấm đẫm nơi thành phố biển. Bạn cảm nhận được điều đó khi co ro dưới mái hiên và chờ cơn mưa như trút nước qua đi. Đó là hương vị trong ly cocktail không rõ thành phần.
Tinh thần đó gần đây đã trở thành tâm điểm của nữ họa sĩ Firelei Báez người gốc Haiti-Dominican, lớn lên ở Miami. Thậm chí các tác phẩm của bà xuất hiện trong “Dự báo hình thức: Nghệ thuật ở cộng đồng người di cư vùng Caribê, những năm 1990–Hôm nay” (Forecast Form: Art in the Caribbean Diaspora, 1990s–Today) được trưng bày tại Bảo tàng Đương đại Nghệ thuật Chicago. Đó là những mảnh thực vật đầy màu sắc và các nữ thần uể oải đang nhìn chằm chằm vào người xem, dường như muốn hỏi: “Chính xác thì tại sao, bạn có muốn xem thêm không?"
Đúng vậy! Các tác phẩm của Báez khám phá đặc điểm sinh học, xã hội, thậm chí các giai thoại của vùng Caribe. Bức tranh của Báez tô điểm cho giếng trời hai tầng tại MCA Chicago, “Drexciya” (2020) là phần giới thiệu hoàn hảo cho các sáng tạo của cô. Tiêu đề cộng hưởng ban nhạc kỹ thuật Detroit cùng tên và truyền thuyết về một phiên bản Atlantis theo chủ nghĩa Phi tương lai do con cháu của những phụ nữ châu Phi đang mang thai bị ném xuống biển từ những con tàu nô lệ khi họ chuyển dạ. Cô đã từng chia sẻ rằng có điều gì đó trong lý thuyết về đại dương của Édouard Glissant như là “một kho lưu trữ ký ức vật lý”. Nhưng đừng để tâm đến những điều này. Điều bạn cần phải làm là đứng trước các tác phẩm, chiêm ngưỡng các nét vẽ, đắm chìm trong các dải màu sắc diệu kỳ như ở một thế giới khác.
Tại Berlin Biennale 2018, Báez đã tái hiện lại những mái vòm đổ nát của Sans-Souci, một lâu đài ở Milot, Haiti. Kiểu dáng của nó trông khá quen thuộc với bất kỳ ai đã từng đến thăm Havana cổ nhưng lại khá lạc lõng ở Berlin. Các tác phẩm cũ hơn như “Tôi có thể vượt qua không? Giới thiệu Túi giấy màu nâu cho người hâm mộ dùng thử vào tháng 6” (Can I Pass? Introducing the Brown Paper Bag to the Fan Test for the Month of June) (2011) tại Bảo tàng Nghệ thuật Pérez Miami và dựa trên một bài kiểm tra thực tế xác định độ trắng vào thế kỷ 19. Những tác phẩm kích thước nhỏ này phản ánh màu da của Báez, và một số tác phẩm nhắc về thời điểm cô chuyển đến Miami năm 10 tuổi. “Có sự đa dạng về màu sắc, chủng tộc ở Caribbean,” cô ấy nói với Miami New Times “nhưng ở Mỹ, bạn là người da màu”.
Firelei Báez, Untitled (Terra Nova), 2020. Ảnh của Phoebe d'Heurle.
Rất nhiều người New York yêu thích tác phẩm “Ciguapa Antellana, tên tôi là giấc mơ buổi sáng sớm” (Ciguapa Antellana, me llamo sueño de la madrugada (ai giàu trí khoa học, viễn tưởng hơn chúng ta) (2018) tại ga tàu điện ngầm ở Washington Heights theo truyền thống của người Dominica. Ciguapas là một loại sinh vật xinh đẹp và nguy hiểm trong thần thoại của người Dominica. Tuy nhiên, trên các bức tường của nhà ga, Antellana lại bùng nổ thành những bông hoa từ những cấu trúc rắn chắc. Có ai có thể tạo ra một hình ảnh mang đến cảm xúc tích cực hơn sau khi tan làm như Báez đã làm? “Trong hầu hết các mối quan hệ quyền lực, các nạn nhân luôn sẽ cố gắng giải quyết tình huống và tôi không muốn tạo ra những câu chuyện kể về tình trạng của nạn nhân. Tôi muốn thay đổi nó,” Báez chia sẻ với Art21.
Biên dịch: Minh Hậu
Biên tập: Nguyễn Hiếu
https://www.artbasel.com/stories/firelei-baez-caribbean-diaspora