Mặc dù đã mất cả một năm trước đó ở tại trại tị nạn ở Saint-Rémy-de-Provence ở miền nam nước Pháp, Vincent van Gogh đã đến làng Auvers-sur-Oise, ngay phía bắc Paris, với tâm trạng lạc quan. Chính tại đây, vào năm 1890, hoạ sĩ đại tài đã trải qua những tháng cuối đời, mặc dù chứng trầm cảm đã sớm tìm trở lại đến ông nhưng đó là khoảng thời gian làm việc hiệu quả nhất của van Gogh.
(Bức tranh “Wheatfield with Crows” được Van Gogh vẽ vào năm 1980. Ảnh: Bảo tàng Van Gogh/ Research Gate)
Việc chuyển đến làng Auvers-sur-Oise mang đến cho Van Gogh niềm lạc quan về một khởi đầu mới, được ở gần hơn với người anh trai có tên Theo và dưới sự giám sát chặt chẽ của Paul Gachet, một bác sĩ theo phương pháp vi lượng đồng căn (điều trị bệnh sử dụng những chế phẩm từ động thực vật và khoáng chất được pha loãng). Bác sĩ Gachet là một người có tình yêu với nghệ thuật và rất quan tâm đến sức khỏe tinh thần. Trong suốt hai tháng tiếp theo, Van Gogh đã vẽ không dưới 74 bức tranh và hơn 50 ký họa, được Nienke Bakker, Emmanuelquery, Louis van Tilborgh và Teio Meedendorf sắp xếp theo thứ tự thời gian trong cuốn sách của họ có tựa đề “Van Gogh in Auvers-sur-Oise: His Final Months” (Tạm dịch: Van Gogh ở Auvers-sur-Oise: Những tháng cuối cùng).
Như Van Tilborgh nhận xét trong bài mở đầu, những tác phẩm cuối cùng của Van Gogh có “một ý nghĩa đặc biệt, gần như mang tính sống còn” đối với chúng ta. Những bức tranh gắn liền nhất với những ngày cuối đời của người hoạ sĩ bao gồm bức tranh đầy u sầu có tên “Wheatfield with Crows” (Cánh đồng lúa mì với những con quạ), đang được lưu giữ bởi Bảo tàng Van Gogh ở thành phố Amsterdam, nơi có con đường trung tâm dẫn chúng ta xuyên qua cánh đồng lúa mì vàng như chạy thẳng tới tận chân trời. Cũng chính tại nơi đây, trên cánh đồng ở Auvers, Van Gogh đã tự sát ở tuổi 37 vào tháng 7 năm 1890.
Như Meedendorf kể lại, Van Gogh ban đầu bị mê hoặc bởi ngôi làng “đặc biệt và đẹp như tranh vẽ” nép mình trong lòng vùng nông thôn này. Từ Paris có thể di chuyển đến nơi này bằng tàu hoả tức là khoảng cách giữa hai nơi cũng không quá xa nhưng nơi đây vẫn còn lưu giữ nét hoang sơ một cách đáng ngạc nhiên, với những ngôi nhà tranh quét vôi trắng và một nhà thờ thời Trung cổ đặc biệt.
(Bức tranh “The Starry Night” (Đêm đầy sao) được Van Gogh vẽ vào năm 1889 là một trong những bức tranh nổi tiếng, phổ biến nhất của hoạ sĩ. Ảnh: timeout)
Thiên nhiên chính là nhà
Không giống như những cư dân trước đây của Auvers, chẳng hạn như nghệ sĩ chuyên tranh phong cảnh đồng thời là hoạ sĩ tiền thân của trường phái ấn tượng, Charles-François Daubigny, Van Gogh gần như chẳng đoái hoài gì đến dòng sông Oise gần đó. Người hoạ sĩ ấy thích vẽ lại ngôi làng, những tòa nhà cổ kính cổ kính hòa quyện một cách vô cùng tự nhiên với cảnh quan và những vườn nho xung quanh. Van Gogh cũng chọn những họa tiết hiện đại đến bất ngờ như tòa thị chính được trang trí bằng cờ đuôi nheo trong Ngày Quốc khánh Pháp.
Một chủ đề quan trọng khác về Van Gogh được tác giả Nienke Bakker khám phá là một loạt tranh tĩnh vật về hoa, được vẽ từ cuối tháng 5 đến giữa tháng 6 năm 1890. Van Gogh đã vẽ hoa diên vĩ và hoa hồng như thể “đang nổi loạn” vào cuối thời gian ở Saint- Rémy. Những bức tranh này cũng thể hiện thái độ lạc quan của Van Gogh rằng những bức tranh ấy sẽ tìm được người mua, mặc dù thực tế là trước đây những bức tranh này chẳng được ai mua hết cả.
Van Gogh thích hoa ngô dại, hoa cúc, hoa anh túc, hoa mao lương và cây tật lê, nhưng cũng vẽ hoa cúc tây, hoa cẩm chướng và cúc vạn thọ, hạt dẻ và cây keo đang nở rộ, được thể hiện bằng những họa tiết nhịp nhàng chiếm ưu thế trong không gian bức tranh.
(Bức tranh “Daubigny’s Garden” được Van Gogh vẽ vào năm 1890. Ảnh: Peter Horree / Alamy)
Hoa và lúa mì cũng xuất hiện trong các bức chân dung của Van Gogh. Đáng nhớ nhất là hình ảnh bác sĩ Gachet đứng dựa khuỷu tay tạo thành một tư thế u sầu rất cổ điển và ôm chặt một nhánh mao địa hoàng mà vị bác sĩ đã sử dụng trong các phương pháp vi lượng đồng căn của mình.
Gachet là một người ủng hộ quan trọng ngay từ ban đầu, không chỉ với Van Gogh, mà còn với các nghệ sĩ theo trường phái ấn tượng như Camille Pissarro sống ở Pontoise gần đó và Paul Cézanne, người đã vẽ ngôi nhà màu trắng đặc biệt của Gachet ở Auvers.
Những tháng ngày cuối cùng
Cuốn sách của các tác giả kể trên bao gồm một bản đồ của Auvers-sur-Oise, trong đó xác định nhiều địa điểm mà Van Gogh đã dựng giá vẽ lên để sáng tác nghệ thuật. Một trong số đó có bức “Tree Roots” (Rễ cây) đang được lưu giữ ở bảo tàng Van Gogh ở Amsterdam. Bức tranh này gần đây được xác định là tác phẩm cuối cùng do Van Gogh thực hiện.
Đây là một trong chuỗi 13 tác phẩm nổi bật với định dạng hình vuông đôi. Như Emmanuel Query giải thích, định dạng này bắt nguồn từ Daubigny, người được nhắc đến trong bức vẽ thứ ba trong sê-ri tranh “Daubigny’s Garden”(Khu vườn của Daubigny) (hiện đang thuộc bộ sưu tập của Rudolf Staechelin).
Ngày nay Daubigny vẫn được dân làng ghi nhớ và tưởng niệm. Ngôi nhà và xưởng vẽ của ông, do người bạn Camille Corot và các con của ông trang trí, đã được bảo tồn cho hậu thế. Căn phòng ở Auberge Ravoux hiện cũng vẫn được gìn giữ. Đây là nơi Van Gogh qua đời vào ngày 29 tháng 7 năm 1890.
(Bức tranh “Farms near Auvers” của Van Gogh. Ảnh: tate.org.uk)
Thật trùng hợp, hai chương cuối cùng trong cuốn sách được nghiên cứu kỹ lưỡng xuất sắc và minh họa đầy màu sắc này lại tập trung vào những ngày cuối cùng của Van Gogh. Sau chuyến thăm anh trai Theo vào đầu tháng 7, người nghệ sĩ đã bị căn bệnh trầm cảm bủa vây trong một thời gian tương đối dài, do cảm giác rằng ông đang trở thành gánh nặng cho anh trai mình.
Trong những bức thư của mình, Van Gogh viết: “Cuộc đời tôi… bị tấn công tới tận gốc rễ, khiến cho những bước đi của tôi cũng chùn lại”. Van Gogh mô tả phong cảnh trong những bức tranh cuối cùng của ông như là biểu hiện của “nỗi buồn, sự cô đơn cùng cực”. Cuối cùng, Van Gogh đã tự bắn vào ngực mình bằng một khẩu súng và rồi ra đi trong vòng tay của anh trai Theo gần hai ngày sau đó.
Thi hài của Van Gogh được chôn cất tại một khu đất rộng rãi, đầy ánh nắng trong khu nghĩa địa gần cánh đồng lúa mì mà người hoạ sĩ vô cùng yêu quý. Năm 1914, hài cốt của anh trai Theo được chuyển đến an táng cùng một ngôi mộ với Van Gogh. Ngôi môj được phủ đầy cây thường xuân, và được người ta chú ý bởi vì thiết kế quá đơn giản.
Như bài viết cuối cùng trong cuốn sách được thực hiện bởi Bregje Gerritse và Sara Tas, ngay cả trước khi qua đời, Van Gogh đã bắt đầu được các nhà phê bình như Gustave Kahn và Albert Aurier đánh giá cao.
(“The Red Vineyard”, bức tranh được vẽ năm 1888, là bức duy nhất Van Gogh bán được trong cuộc đời làm nghệ thuật của mình. Ảnh: dec925 / Alamy)
Mức giá kỷ lục nhất Van Gogh từng nhận được khi bán tranh của mình là 400 franc, tương đương khoảng 465 USD, được ghi nhận khi nghệ sĩ người Bỉ Anna Boch mua “The Red Vineyard” (Vườn nho đỏ), cũng khá là lâu trước khi Van Gogh nổi danh và thành công về mặt thương mại sau khi đã qua đời, điều mà hoạ sĩ luôn hằng mong ước thuở sinh thời.
Nguồn: https://theconversation.com/van-goghs-final-months-were-his-most-productive-219213
Biên dịch: Huyền Trịnh
Biên tập: Huyền